Phân tích truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam
Hướng dẫn
Bài văn hay Phân tích truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam
Bài làm
Xúc cảm của Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở từ những chân cảm đối với những con người, ở tầng lớp dân nghèo, thành thị và thôn quê. Thạch Lam là nhà văn quý mến cuộc sống trân trọng trước cuộc sống của mọi người xung quanh. Chính tình cảm trân trọng và quý mến đấy của ông đã giúp ông cảm nhận sâu sắc những cảm xúc tinh tế của hai đứa trẻ trong truyện ngắn, và rồi từ đó tác giả đã làm toát lên được một giá trị hiện thực và nhân đạo vô cùng mới mẻ và đặc sắc, khơi dậy được những rung động cực điểm trong tâm hồn bao thế hệ bạn đọc. Tác phẩm Hai Đứa Trẻ được in trong tập “nắng trong vườn” xuất bản năm 1938.
Truyện nhưng không có chuyện mà chỉ là câu chuyện tâm tình, câu chuyện không phát triển theo logic sự kiện mà giống như một bài thơ trữ tình đầy xót thương, gói gọn trong những không gian nhỏ hẹp nơi Phố huyện hẻo lánh, với những con người nhỏ bé, những cảnh Cô Đơn hắt hiu. Phải chăng câu chuyện ấy cũng chính là câu chuyện đời tác giả, một cuộc đời buồn, giản dị mà thâm trầm sâu sắc. Sinh ra tại Hà Nội nhưng thuở nhỏ Thạch Lam sống ở quê ngoại, ở phố Cẩm Giang tỉnh Hải Dương. Đó là một Phố huyện nghèo hẻo lánh tiêu điều, mà suốt thời đó với một người chị gái sống những năm tháng buồn tẻ, có lẽ truyện ngắn hai đứa trẻ chính là một trong những nhật ký kể về quãng thời gian Thạch Lam đang sống ở đây, nên ông mới thấu hiểu sâu sắc nỗi khổ của những kiếp người nhỏ bé ấy. Từ đó vẽ nên một bức tranh Phố huyện U buồn, tĩnh mịch để thể hiện được giá trị hiện thực và cảm hứng nhân đạo một cách sâu sắc. Trước hết giá trị hiện thực thể hiện rõ ở bức tranh Phố huyện nghèo nàn, với những cảnh đời mòn mỏi quẩn quanh, bế tắc đó chính là hình ảnh khái quát đầy đủ cái tăm tối chật hẹp của xã hội Việt Nam trước Cách Mạng Tháng 8.
Bức tranh đời sống Phố huyện mở ra bằng một cảnh chiều tàn, với những âm thanh quen thuộc của đồng quê bắt đầu bằng tiếng trống thu không vang vọng như đang gọi chiều, rồi một chiều êm ả như ru, tiếng ếch nhái kêu ra ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào, hòa vào đó là tiếng muỗi kêu vo ve….. Thật vậy buồn lại một chiều nữa mà liệu liên phải chứng kiến cảnh vật thiên nhiên trong ánh mặt trời và lụi tàn đỏ rực như lửa cháy khiến những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn, tiếp đến là những lũy tre làng đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời. Cảnh thiên nhiên Phố huyện lúc chiều xuống càng trở nên ám ảnh, khi mùi ẩm mốc bốc lên có hơi nóng của ban ngày, lẫn cát bụi, với hai chị em Liên đó là mùi riêng của đất, của quê hương bình dị và quen thuộc, đêm xuống âm thanh như mờ nhạt và thưa thớt đến mức chỉ còn nghe thấy tiếng hoa bàng rụng xuống trên tay khe khẽ từng loạt. Một Phố huyện nghèo bây giờ chìm ngập trong bóng tối dày đặc, mênh mông tối hết cả con đường, thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà các ngõ vào làng lại càng đen sậm hơn nữa, bóng tối càng mênh mông dày đặc hơn khi tác giả điểm vào đó những điểm sáng le lói lập lòe, yếu ớt của đèn đom đóm một quầng sáng mờ mờ của ngọn đèn hàng nước chị Tí, những hạt sáng nhỏ nhoi lọt qua phiên nứa, rồi gian hàng chị em Liên……..những đốm sáng trong đêm tối ấy phải chăng là biểu tượng cho những kiếp người nhỏ bé vô danh, sống cuộc sống leo lét, vất vưởng trong đêm tối của xã hội cũ và không to tát chỉ bằng những mảnh đời nhỏ bé như những hạt cát cuộc sống, Thạch Lam đã tái hiện chân thực cảnh sống quẩn quanh nơi Phố huyện nghèo, đó là gia đình chị Tý ngày mò cua bắt tép, tối dọn hàng, dẫu chẳng kiếm được bao nhiêu nhưng ngày nào chị cũng dọn hàng từ chập tối tới đêm. chị có một chõng hàng, hay đó là một bà cụ Thi điên với điệu cười khanh khách, đau khổ…. là bác Siêu với gánh phở xa xỉ, gia đình bác Xẩm với điệu đàn bầu rung bần bật, và cuối cùng là hai chị em liên chính là mảnh đời đáng thương nhất, có tâm hồn đặc biệt buồn tẻ của kiếp sống nơi Phố huyện.
Chừng ấy mảnh đời, kiếp người đã làm sống dậy hiện thực xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc một xã hội sa sút, tiêu điều, tồi tệ. Một xã hội đang nổi sóng lên đó là xã hội của những hình nhân, biết cử động trong thiên truyện. Ý tưởng của Xuân Diệu cảm nghĩ họ thực sự là những con người sống một cuộc đời tẻ nhạt, như tàu không đổi chuyến, những kiếp người quẩn quanh đó đã đi sâu vào trong thơ vào của Huy Cận.
“quanh quẩn mãi giữa vài ba dáng điệu
Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người
Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười
Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện”
(Quanh quẩn).
Không đi vào xung đột gay gắt nhưng số phận thê thảm như những nhà văn hiện thực, Thạch Lam đã lặng lẽ góp nhặt những mảnh đời thường nhật, những nhịp sống quen thuộc, bình lặng những đốm sáng lẫn khuất, leo lét trong bóng tối tĩnh mịch để làm nên một bức tranh hiện thực thật khó quên. Đọc xong truyện ngắn “Hai Đứa Trẻ” của Thạch Lam, ta thấy nhà văn không đi vào tố cáo sự đàn áp bất công của xã hội, cũng không khiến người đọc phải uất ức căm giận những cảnh bóc lột hành hạ của giai cấp thống trị đương thời. Nhưng tác phẩm vẫn chứa chất một tư tưởng nhân đạo sâu sắc, tư tưởng nhân ảo ấy trước hết phát lên ở niềm xót thương chân thành của nhà văn trước những cảnh đời éo le đơn điệu hắt hiu nơi Phố huyện nhỏ bé. Nhà văn xót xa bởi họ phải sống một cuộc sống vô nghĩa trong cái ao đời phẳng lặng, họ như đang tồn tại chứ không phải đang sống. Từ gia đình chị tí ngày mò cua, bắt ốc, tối dọn hàng cứ đều đều như thế dù chẳng kiếm được bao nhiêu, bác Siêu với gánh phở của mình hy vọng sẽ kiếm được chút gì đó để tồn tại, để cầm cự với sự sống nhưng ở nơi Phố huyện này phở là một món hàng xa xỉ. Vì vậy nguy cơ ế càng cao, gia đình bác Xẩm dùng lời ca tiếng hát để kiếm sống nhưng ở nơi cái nơi còn chẳng có thì nghị lực nghèo lấy đâu ra tiền để thưởng thức âm nhạc…. Vì vậy cái nghèo luôn đeo bám gia đình bác. Đây chính là điển hình cho một cuộc sống lay lắt nơi Phố huyện. Đó là sự cầm chừng, sự tồn tại trong vô vọng chứ không phải sự sống thực sự. Phải chăng đó chính là sản phẩm của một cuộc sống quẩn quanh, mòn mỏi… người điên, người thì còn đó nhưng đời đã tàn quá nửa khi ta bắt gặp hình ảnh cụ Thi điên đổi tiền để mua một chút rượu uống một hơi cạn sạch. Đó là một hình ảnh đầy sức ám ảnh với dáng đi lảo đảo và tiếng cười khanh khách lan trong bóng đêm, và cuối cùng là hai đứa trẻ chính là Liên và An, chúng còn nhỏ nhưng đã phải thay mẹ quán xuyến cửa hàng.
Hơn nữa chúng còn có một tuổi thơ tươi đẹp nơi Hà Nội rực rỡ ánh đèn, tất cả họ từ chị em Liên đến mẹ con chị tí, gia đình bác xẩm, Bác siêu, cụ Thi điên đều tồn tại trong một nhịp sống tù túng, bế tắc với những công việc tẻ nhạt, buồn chán lặp đi lặp lại. Ngày nào cũng vậy, chiều nào cũng thế, đem ra rồi lại dọn vào, đánh đi rồi lại đánh về. Đọc thấu được những nhịp điệu ấy nhà văn thương họ, thương cho tất cả những ai phải sống một cuộc đời tẻ nhạt bằng phẳng. Như Nam Cao nói trong “Sống Mòn”, cuộc sống cứ mòn đi, rỉ ra mức lên thấm đẫm tinh thần xót thương ấy. Tác phẩm của Thạch Lam có giá trị nhân đạo mới mẻ sâu sắc, đó cũng chính là điểm gặp gỡ giữa Thạch Lam với các tác giả khác như Xuân Diệu với khát vọng sống có ý nghĩa.
“ Thà một phút huy hoàng rồi vụt tắt
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm”.
Không chỉ dừng lại ở sự xót thương với hình ảnh đoàn tàu đi qua phố huyện. Thạch Lam như còn muốn dóng lên trong tâm trí con người một tia hy vọng, một ước mơ cháy bỏng. Ánh sáng của con tàu hay chính là niềm khao khát đổi thay khao khát một cuộc sống có ý nghĩa hơn, dẫu chỉ là trong mơ. Chừng ấy con người họ khi đêm, đã về khuya Liên vẫn thao thức không ngủ cho tới khi nghe tiếng còi xe lửa ở đâu vang vọng trong đêm khuya, kéo dài ra theo ngọn gió xa xôi nên đã reo lên khi tàu đến. Rồi chuyến tàu chỉ dừng lại trong giây lát rồi đi vào trong đêm tối mênh mông, giống như một ánh sao băng lấp lánh bất chợt bay qua nền tối rồi vụt tắt mang theo bao ước mơ và hoài bão đi tới nơi nào mà chẳng rõ, nên hai chị em Liên vẫn nhìn theo cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa tàu cũng xa xa dần rồi khuất hẳn sau rặng tre. Mà Liên vẫn cứ lặng theo mưa tưởng dường như Liên đang ấp ủ trong lòng một khát khao thay đổi cuộc sống hiện tại vẫn le lói một niềm hi vọng, rồi một ngày nào đó được trở lại một cuộc sống tươi sáng như ngày xưa ở Hà Nội. Trong ý nghĩ hồn nhiên và tội nghiệp của Liên, Hà Nội là một thiên đường ở trong mơ, nhìn đoàn tàu đang xa dần xa dần trong lòng Liên cứ rộn lên những bồi hồi xao xuyến. Ánh mắt của cô bé cứ đắm chìm mãi Vào Cõi mơ tưởng. Liên nghĩ về quá khứ về tương lai và hiện tại, quá khứ Tuổi Thơ tươi sáng qua lâu rồi tương lai thì mới Mong Manh, Hiện tại thì tràn ngập trong bóng tối nhưng trạng thái đó thật mơ hồ mong manh, mà chỉ có một tâm hồn nhạy cảm cùng với một tấm lòng nhân đạo của Thạch Lam mới có thể phát hiện và thể hiện được. Bởi với chị em Liên chuyến tàu từ Hà Nội về không chỉ là kí ức mà nó còn là hình ảnh của một tương lai trong mơ hồ, nhưng đẹp, đẹp như một giấc mơ trong truyện cổ tích thần kỳ. Nó như một Ảo ảnh vụt sáng rồi dần dần tắt xa dần, trong tâm trạng tiếc nuối của cô bé Liên. Nhưng dẫu sao đó cũng vẫn là một niềm vui, một niềm an ủi làm vơi đi mọi sự buồn chán, tẻ nhạt của hiện tại để hai chị em Liên đi vào giấc ngủ sau một ngày dài buồn tẻ.
Đọc xong truyện ngắn “hai đứa trẻ” ta có cảm giác như được đọc một bài thơ trữ tình đượm buồn bởi quá tâm trạng của hai chị em liên, rất dễ nhận ra một tiếng nói trữ tình thầm kín nhẹ nhàng, nhưng thấm thía vô cùng trong lòng người đọc. Qua đó ta còn thấy cả được ngòi bút tài hoa của người nghệ sĩ qua việc thể hiện giá trị nhân đạo và hiện thực một cách mới mẻ, đặc sắc. Với sự kết hợp hài hòa hai giá trị lớn này truyện ngắn “Hai Đứa Trẻ” của Thạch Lam sẽ còn sống mãi trong lòng bạn đọc. /.
Theo Sachvanmau.com
