Đề bài: Soạn Bài Tính Thống Nhất Về Chủ Đề Của Văn Bản
Bài làm
I. CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN
Đọc văn bản Tôi đi học và trả lời các câu hỏi:
1. Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc và trong sáng về buổi tựu trường đầu tiên đi học. Đó là cảnh vật, tâm trạng cảm xúc của tác giả trên đường theo mẹ đến trường, khi ở trường, xếp hàng được gọi tên vào lớp và khi ngồi trong lớp học bài học đầu tiên.
Những hồi tưởng ấy gợi lên những cảm giác bàng bạc, mơn man, trong sáng, nảy nở trong lòng “như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.
2. Chủ đề của “Tôi đi học”: cảm xúc của “tôi” về một kỉ niệm sâu sắc. Đó là lần đến trường đầu tiên.
3. Chủ đề là đối tượng và là vấn đề chính mà văn bản biểu đạt
II. TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN
1.
– Nhan đề của văn bản Tôi đi học cho phép dự đoán văn bản nói về chuyện “tôi đi học”
– Đó là những kỉ niệm về buổi đầu tiên đi học của “tôi”, nên đại từ tôi, các từ ngữ biểu thị ý nghĩa đi học được lặp đi lặp lại nhiều lần.
– Các câu đều nhắc đến kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên trong đời:
- Hôm nay tôi đi học
- Hằng năm cứ vào cuối thu… lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
- Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy
- Hai quyển vở mới đang ở trên tay tôi đã bắt đầu thấy nặng
- Tôi bặm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất,…
2.
a) Các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng in sâu vào trong lòng nhân vật “tôi” suốt cuộc đời: “Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều…” “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.
b) Những từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” khi cùng mẹ đến trường, khi cùng bạn đi vào lớp:
– Trên đường đi học:
- Cảm nhận về con đường: quen đi lại lắm lần -> thấy lạ, cảnh vật chung quanh đều thay đổi
- Thay đổi hanh vi: lội qua sông thả diều, đi ra đồng nô đùa -> đi học, cố làm như một học trò lịch sự.
– Trên sân trường:
- Cảm nhận về ngôi trường: nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng -> xinh xắn, oai nghiêm như đình làng, sân rộng, cao hơn và “Lòng tôi bỗng đâm ra lo sợ vẩn vơ”
- Cảm giác bỡ ngỡ, lúng túng khi xếp hàng vào lớp: đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa, dám đi từng bước nhẹ, muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ, tự nhiên thấy nặng nề một cách lạ, nức nở khóc theo.
– Trong lớp học: Cảm thấy xa mẹ. Trước đây có thể đi chơi cả ngày cũng không thấy xa nhà, xa mẹ chút nào hết / giờ đây, mới bước vào lớp đã thấy xa mẹ, nhớ nhà.
3. Tính thống nhất của chủ đề văn bản là sự thể hiện tập trung chủ đề đã xác định trong văn bản ấy, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác. Để đảm bảo tính thống nhất đó, từ nhan đề đến các đề mục, nhiều câu trong văn bản đề thể hiện ý nghĩa của chủ đề văn.
III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
a) Vấn đề, đối tượng và thứ tự các đoạn văn:
– Đối tượng: rừng cọ
– Vấn đề: Cây cọ, rừng cọ đối với cuộc sống con người.
– Thứ tự các đoạn:
- Giới thiệu rừng cọ
- Tác dụng của cây cọ
- Tình cảm gắn bó với cây cọ.
– Thứ tự không thay đổi được. Vì các ý lớn của phần thân bài được sắp xếp hợp lí, đi từ khái quát đến cụ thể và làm nổi bật được chủ đề của văn bản.
b) Chủ đề: Sự gắn bó và tình cảm yêu thương của người dân Sông Thao với rừng cọ quê mình.
c) Chủ đề ấy được thể hiện trong toàn bộ văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân:
– Miêu tả rừng cọ:
- Rừng cọ trập trùng
- Thân cây thẳng
- Búp như thanh kiếm
- Lá trông xa như một rừng tay.
– Cuộc sống của người dân:
- Nhà ở dưới rừng cọ
- Trường học, đường đi học dưới rừng cọ.
- Đồ vật được làm từ cọ
- Thức ăn từ trái cọ.
d) Các từ ngữ và câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản:
– Từ ngữ: Rừng cọ, thân cọ, búp, cây non, lá cọ, tàu lá, cây cọ…
– Câu:
- “ Dù ai đi ngược về xuôi
Cơm nắm lá cọ là người Sông Thao.”
- “ Người Sông Thao đi đâu cũng vẫn nhớ về rừng cọ quê mình”
Bài tập 2: Ý làm cho bài viết bị lạc đề: (b) và (d)
Bài tập 3:
– Có những ý lạc chủ đề: (c), (g)
– Có nhiều ý hợp với chủ đề nhưng do cách diễn đạt chưa tốt nên thiếu sự tập trung vào chủ đề: (b), (e).
Sau đây là một phương án có thể chấp nhận được:
a) Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang.
b) Cảm thấy con đường thường “đi lại lắm lần” tự nhiên cũng thấy lạ, nhiều cảnh vật thay đổi.
c) Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một học trò thực thụ.
d) Cảm thấy ngôi trường vốn qua lại nhiều lần cũng có nhiều biến đổi
e) Cảm thấy gần gũi, thân thương đối với lớp học, với những người bạn mới.
