Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn. Chứng minh qua chi tiết “chiếc bóng” trong Chuyện người con gái Nam Xương- Nguyễn Dữ
Bài làm
Có thể nói rằng, văn học là một chiếc gương phản ánh rõ nét cuộc sống. Nó phản chiếu tình mẫu tử thiêng liêng và cao quí, nó nói lên cái tàn ác đến vô tình của “những trái tim đen” hay nó vẽ lên viễn cảnh đáng thương của thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Văn học đến với con người và cũng tạo nên trong trái tim người đọc sự cảm thông sâu sắc. Một trong những thành công tạo nên tác phẩm đó là việc sử dụng chi tiết nghệ thuật trong tác phẩm. Những chi tiết đó đã góp phần phản ánh lên cuộc sống nội tâm nhân vật hay đơn giản là thể hiện cái tài của người viết. Bởi vậy, có người đã nói rằng: “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn”. Chi tiết chiéc bóng trong “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một chi tiết như thế.
Làm nên thành công của một tác phẩm tự sự cần kể đến nhiều yếu tố trong đó không thể không kể đến chi tiết nghệ thuật. Vậy “chi tiết” là gì ? Chi tiết là một trong những yếu tố nhỏ nhất , quan trọng nhất để tạo nên tác phẩm. Vì sao “chi tiết nhở làm nên nhà văn lớn” vì chi tiết nghệ thuật tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa vo cùng quan trọng trong tác phẩm. Chi tiết có khả năng thể hiện, giải thích, làm xác minh cấu tứ nghệ thuật của nhà văn, trở thành tiêu điểm, điểm hội tụ của tư tưởng tác giả trong tác phẩm. Để làm nên một chi tiết nhỏ có giá trị đòi hỏi nhà văn phải có sự thăng hoa về cảm hứng và tài năng nghệ thuật. Nghệ thuật là một lĩnh vực đặc thù, tầm vóc của người nghệ sĩ có thể làm nên từ những từ những yếu tố nhỏ nhất. Nhà văn lớn có khả năng sáng tạo được những chi tiết nhỏ nhưng giàu giá trị biểu đạt góp phần đắc lực trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn. Chứng minh qua chi tiết “chiếc bóng” trong Chuyện người con gái Nam Xương
Không phải ngẫu nhiên mà văn hào vĩ đại người Nga Maxin Gorki từng phát biểu: “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn”. Hơn ai hết, tác giả của những thiên truyện viết ra từ trường đại học cuộc sống là người hiểu rõ tầm quan trọng của những chi tiết nghệ thuật trong tác phẩm văn chương. Cái làm nên tầm vóc của nhà văn không hẳn là qui mô tác phẩm mà là những “chi tiết” –yếu tố đôi khi được coi là nhỏ, là vặt vãnh. Chi tiết nghệ thuật không chỉ là yếu tố cấu thành tác phẩm mà còn là nơi gửi gắm những quan niệm nghệ thuật về con người, về cuộc đời của nhà văn, nới kí thác những ưu tư, trăn trở của nhà văn trước cuộc đời. Nhà văn chỉ thực sự là “thư kí trung thành của thời đại” khi anh ta có khả năng làm sống dậy cuộc đời trên trang sách bắt đầu từ những chi tiết nhỏ. Lựa chọn chi tiết để xây dựng nên tác phẩm nghệ thuật không chỉ thể hiện bản chất sáng tạo của người nghệ sĩ mà còn bộc lỗ tài năng, tầm vóc tư tưởng của người cầm bút.
Trong truyện ngắn, nhờ chi tiết mà cốt truyện được triển khai đầy đặn, thông qua chi tiết mà cảnh trí, tình huống, tình cách, tâm trạng, hình dáng, số phậ của nhân vật được khắc họa và bộc lộ đầy đủ. Nhiều chi tiết trở thành điểm sáng thẩm mĩ của tác phẩm, có vị trí không thể thiếu trong sự phát triển của cốt chuyện, gắn liền với bước ngoặt trong cuộc đời, số phận nhân vật. Thiếu chi tiết là thiếu sựu đặc tả, thiếu tính cụ thể, truyện sẽ trở nên nhạt nhẽo, hời hợt, thiếu sức hấp dẫn.
Chiếc bóng trong “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là chi tiết nghệ thuật đặc sắc, có sức chứa lớn về cảm xúc và chủ đề, tư tưởng của tác phẩm, có ý nghĩa trong việc phát triển và dẫn dắt câu chuyện.
Lần thứ nhất, cái bóng xuất hiện trong lời nói của bé Đản với Trương Sinh vừa từ chiến trường trở về: “ Thế ông cũng là cha tôi ư ? Ông lại biết nói chứ không giống cha tôi trước kia chỉ nín thít”. “Có một người đàn ông đêm nào cũng đến, mẹ Đản đi cũng đi mẹ Đản ngồi cũng ngồi nhưng chẳng bao giờ bế Đản cả”. Đó chỉ là lời nói ngây thơ của một đứa trẻ lên ba nhưng vì tính đa nghi hay ghen, lại đang trong đau buồn vì mất mẹ, mệt mỏi vì trận mạc khiến Trương Sinh đinh ninh vợ hư rồi mắng nhiếc đuổi đi. Như vậy sự xuất hiện của cái bóng đã làm nảy sinh mâu thuẫn vợ chồng ngày càng gay gắt, không sao gỡ giải được , dẫn đến kết cục bi thảm: Hạnh phúc gia đình tan nát, Vũ Nương tự tử. Ở đây, chiếc bóng chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng nó là đầu mỗi của câu chuyện bi thảm, vừa tạo nên mâu thuẫn vừa đẩy mâu thuẫn lên đỉnh điểm.
Trong một đêm khuya, Trương Sinh ngồi với bé Đản và bất ngờ được bé chỉ bóng chàng trên vách mà nói: “Cha Đản lại đến kìa !”. Nghe con nói lúc này, Trương Sinh mới tỉnh ngộ, thấu nỗi oan của vợ. Chẳng cần nói năng điiều gì, cái bóng chỉ lặng lẽ xuất hiện, đã hoá giải được nỗi oan khuất của Vũ Nương và khiến người đọc như vỡ oà trong tiếng khóc thương cho số phận của nhân vật chính. Cái bóng làm cho Trương Sinh thấu tỏ nỗi oan tình của vợ. Mâu thuẫn được giải quyết nhưng hạnh phúc gia đình không còn, lỗi lầm không sao sửa đổi, ân hận cũng đã muộn màng. Như vậy, sự xuất hiện của cái bóng ở đây tô đậm thêm tính bi kịch của tác phẩm, làm người đọc xót xa cho số phận của Vũ Nương cũng như số phận bao người phụ nữ mong manh , lay lắt . Chính chi tiết “Cái bóng” đã tạo nên sự hoàn chỉnh , chặt chẽ cho cốt chuyện: thắt nút, mở nút, mâu thuẫn bất ngờ, hợp lý.
Không những vậy, chi tiết “Chiếc bóng” đã góp phần không nhỏ vào việc bộc lộ chủ đề tác phẩm và thể hiện thái độ của Nguyễn Dữ.
“Chiếc bóng “ tô đậm thêm vẻ đẹp phẩm chất của Vũ Nương trong vai trò làm vợ, làm mẹ. Đó là nỗi nhớ thương, sự thuỷ chung, ước muốn “xa mặt nhưng không cách lòng”, với người chồng nơi chiến trường, đó là tấm lòng người mẹ muốn khoả lấp sự trống vắng, thiếu hụt tình cảm người cha trong lòng đứa con thơ bé bỏng. Nàng muốn kéo gần tình cảm cha con cho bé Đản. Cái bóng đó chẳng phải là bóng nàng đó sao? Cái bóng ấy chính là bóng nàng hàng đêm thao thức , không ngủ vì mong nhớ, thấp thỏm lo âu chồng nơi chiến trận. Vũ Nương đã làm vơi đi nỗi nhớ, nỗi khát khao cha nới bé Đản nhưng lại càng khắc sâu thêm nỗi nhớ chồng của mình. Nếu như Trương Sinh hiểu nàng thì nàng đã được an ủi phần nào. Song tai vạ, bi kịch của Vũ Nương cũng trực tiếp này sinh từ câu chuyện cái bóng. Nàng đã lấy “hư” làm “thực” , lấy “bóng” làm “hình” , tạo nên trò chơi trong thương nhớ. Nó gieo vào lòng Trương Sinh mối nghi ngờvề tiết hạnh của Vũ Nương.
“Chiếc bóng” là một ẩn dụ – nó mong manh như số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Dù là một người phụ nữ đức hạnh nhưng cũng có thể bất hạnh bởi bất cứ một nguyên nhân nào mà họ thể lường trước được. Phải chăng, “Chiếc bóng” cũng hàm chứa một triết lí nhân sinh ? Vì trong cuộc đời, ai có thể biết hết được chữ “ngờ” ? Hình ảnh “chiếc bóng” xuất hiện lần thứ hai đã nói lên một điều : người phụ nữ trong xã hội phong kiến là nạn nhân của bi kịch gia đình, bi kịch xã hội. “ Cái bóng” là cái không có thực nhưng nó lại quyết định số phận con người. Nó lặng lẽ nhưng đem đến cho tác phẩm một chiều sâu giá trị nhân đạo và giá trị hiện thực.
“Chiếc bóng” xuất hiện ở cuối tác phẩm : “Rồi trong chốc lát, bóng nàng loang loáng mờ nhạt dần mà biến mất đi”. Chi tiết này thể hiện sự sáng tạo của Nguyễn Dữ so với chuyện cũ “Vợ chàng Trương” tạo nên vẻ đẹp lung linh cho tác phẩm, tưởng như câu chuyện kết thúc có hậu nhưng lại càng tô đậm thêm bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ . Nguyễn Dữ đã để Vũ Nương trở về, nhưng nàng chỉ trở về trong chốc lát, thấp thoáng, lúc ẩn lúc hiện giữa dòng sông rồi biến mất. Đối với Vũ Nương, đàn giải oan chỉ là một chút an ủi với người bạc phận chứ không thể làm sống lại tình xưa, nỗi oan được giải nhưng hạnh phúc thự sự đâu có thể tìm lại được. Tiếng nói của nàng từ giữa dòng sông vọng vào, vừa xiết bao đau xót, vừa như một lời kết tội đanh thép xã hội đương thời bất công đã đày đoạ, đã tàn nhẫn cướp đi cả cuộc đời, cả hạnh phúc của một con người hoàn toàn có quyền được sống và hanh phúc. Và như thế “chiếc bóng” còn mang ý nghĩa là bài học về hạnh phúc muôn đời : một khi đánh mất niềm tin, hạnh phúc chỉ còn là một chiếc bóng hư ảo. Chi tiết “chiếc bóng” còn là một bài học đắt giá cho những người đàn ông có tính ghen tuông bóng gió mù quáng. Việc gì cũng phải bình tĩnh, sáng suốt giải quyết. Điều quan trọng là phải giữ gìn được hạnh phúc gia đình. Có được hạnh phúc đã là một điều khó khăn nhưng giữ được hạnh phúc lâu bền còn là một điều khó khăn hơn. Chi tiết “chiếc bóng” là một chi tiết đặc sắc của tác phẩm, là thông điệp muôn đới cho mọi người: Đã yêu thương nhau phải tin tưởng, đừng để cái bóng rập rình, giết chết tình yêu, hạnh phúc gia đình.
Chúng ta khó có thể phủ nhận vai trò và tầm quan trọng của “ chi tiết “ trong tác phẩm nghệ thuật . Với nhà văn , quá trình sáng tạo gắn liền với ý thức làm nên những chi tiết đặc sắc , góp phần thể hiện nội dung , chủ đề của tác phẩm . Với người đọc , cảm nhận chị tiết nghệ thuật là mở những cánh cửa đầu tiên để đi vào thế giới nghệ thuật của một tác phẩm văn học . Người đọc sẽ không cảm nhận được cái hay của tác phẩm nêu không thông qua tác phẩm từ những chi tiết nghệ thuật nhỏ nhất bởi chân lí trong sáng tạo nghệ thuật luôn là : “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn”.
Theo quy luật điển hình hóa của văn học, qua một giọt sương để thấy cả bầu trời. Nghệ sĩ lớn là người có khả năng chưng cất cả đại dương vào trong một giọt nước, cả vũ trụ vào một giọt sương. Tầm cỡ nhà văn là viết về những cái không đâu, vặt vãnh nhưng khơi gợi được những vấn đề lớn, liên quan đến số phận con người, nhân loại.
