Cảm nghĩ của em về bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương
Hướng dẫn
Cảm nghĩ của em về bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương
Bánh trôi nước là một loại bánh dân dã thường thấy trong đời sống của nhân dân, bánh thường xuất hiện nhiều nhất và dịp mồng 3 tháng 3, tương truyền đó là ngày giỗ Hai Bà Trưng. Do vậy, nói đến chiếc bánh trôi nước người ta thường nghĩ đến chiếc bánh để ăn, thế nhưng nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương của chúng ta đã nhìn thấy một hình ảnh khác ẩn hiện trong chiếc bánh trôi chính bởi vậy bài thơ “Bánh trôi nước” của bà đã đem lại cho người đọc một ấn tượng rất sâu sác và mang ý nghĩa sâu xa.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Mở đầu bài thơ, tác giả viết:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Câu thơ rất đơn giản và như là một lời giới thiệu về hình dáng của chiếc bánh, đó là hình dáng quen thuộc của chiếc bánh trôi ta vẫn thường gặp “vừa trắng, vừa tròn”. Chiếc bánh trôi được làm bằng bột gạo nếp nhỏ mịn và trắng tinh nên rất đẹp thế nhưng bên cạnh hình ảnh chiếc bánh trôi bình thường này còn gợi cho ta hình ảnh về người phụ nữ và điều đó được khẳng định qua từ “thân em”, rõ ràng nhà thơ muốn mượn hình ảnh chiếc bánh trôi nước để nói về hình ảnh người phụ nữ có đáng vẻ bên ngoài thật đẹp, trắng trẻo, tròn trịa. Một dáng vẻ rất phụ nữ của người con gái Việt Nam.
Câu thơ tiếp theo:
Bẩy nổi ba chìm với nước non,
Nếu hiểu theo nghĩa bình thường thì đây là một quy trình nấu chín chiếc bánh trôi. Sau khi nặn xong người ta đem những chiếc bánh đó vào nồi nước đang sôi và thả bánh vào, chờ cho nước sôi và bánh nổi lên một lát rồi mới vớt ra. Thế nhưng một lần nữa chúng ta lại nhận thấy rằng thi sĩ Hồ Xuân Hương vốn là một nhà thơ dám nói lên tiếng nói về thân phận và cuộc đời của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Có lẽ bà đã nhìn thấy quanh mình những người phụ nữ đẹp nhưng số phận lại lênh đênh bảy nổi ba chìm như chiếc bánh trôi nước kia.
Như vậy có thể nối mạch câu thứ nhất và câu thứ hai để thấy rằng Hồ Xuân Hương đã mượn hình ảnh chiếc bánh trôi để nói lên thân phận vất vả long đong của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Chúng ta biết rằng chế độ phong kiến là một xã hội trọng nam khinh nữ, trong gia đình người đàn ông làm chủ gia đình nắm mọi quyền hành trong tay còn người phụ nữ thì chỉ việc sinh con và làm theo sự sai bảo của chồng, của người đàn ông trong gia đình. Chính vì vậy người phụ nữ thời xưa không có quyền lựa chọn hạnh phúc theo ý muốn của mình mà cả một đời họ chỉ có một việc là làm lụng nuôi chồng nuôi con, nếu may mắn được làm dâu trong một gia đình tử tế có người chồng tốt thì coi như tốt số, còn nếu chẳng may chồng xấu nết đánh đập hành hạ thì cũng phải cam chịu do vậy cuộc đời của những người phụ nữ thời xưa thường lênh đênh vất vả như chiếc bánh trôi nước.
Với hình ảnh này ta có thể hiểu đó là một lời than vãn của Hồ Xuân Hương cho những người phụ nữ cùng thời với bà về sự gian truân vất vả kiểu như bà Tú:
Quanh năm buôn bán ở mom sông.
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
hoặc ta cũng có thể hiểu đó chỉ là lời giãi bày của bà khi nói về thân phận người phụ nữ. Họ vừa đẹp người vừa đẹp nết, tức là luôn là người phụ nữ ngoan hiền tận tụy với gia đình dẫu cuộc sống vất vả gian nan. Đây chính là vẻ đẹp tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam và điều này đã được khẳng định rõ ở câu thơ tiếp theo;
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Đọc câu thơ này lên ta vẫn thấy câu thơ chứa đựng hai ý tầng ý nghĩa, thứ nhất là ý nghĩa về chiếc bánh sẽ ngon sẽ đẹp là phụ thuộc vào người nặn chiếc bánh đó thế nào nhưng chiếc bánh vẫn;
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Chiếc bánh trôi bao giờ nhân cũng được làm bằng thứ đường đỏ và khi luộc lên dù thế nào thì nó vẫn giữ trong lòng cái nhân màu đỏ đó. Và từ đó ta có thể liên tưởng đến cái nhân phẩm của người phụ nữ Việt Nam, từ xưa đến nay người phụ nữ Việt Nam luôn là những người phụ nữ đảm đang, nhân hậu, dịu dàng, hơn thế học còn là những người sẵn sàng hi sinh vất vả cho chồng cho con. Và nét đẹp ấy luôn được giữ gìn dù cho cuộc sống của họ đầy vất vả, khó khăn. Câu thơ là lời thách thức, lời khẳng định dứt khoát của Hồ Xuân Hương trước số phận, trước cuộc đời. Đây đồng thời cũng phần nào thể hiện tính cách của Hồ Xuân Hương, một người phụ nữ mạnh mẽ, dám nói lẽn tiếng nói của mình, cái tôi của mình một cách dứt khoát. Đó là điều hiếm thấy đối với người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến. Bởi thời kì đó người phụ nữ ít khi dám nói lên cái quyền của mình, cái tôi của mình trong khi đó Hồ Xuân Hương lại là người dám bộc lộ thẳng thắn suy nghĩ của mình, điều đó được thể hiện trong cách dùng từ ở câu thơ đầu: Thân em đây là cách xưng hô rất tự tin biểu hiện cái tôi rất rõ. Vậy nên có thể thấy người phụ nữ thời xưa vất vả truân chuyên nhưng vẫn giữ được nét đẹp về phẩm chất của họ. Bài thơ được viết theo kiểu kết cấu đối lập đó là đối lập giữa cái vất vả khó khăn với cái đẹp tâm hồn và hình thức.
Qua bài Banh trôi nước chúng ta thấy thổ hiện rất rõ cái tài và cái tâm của Hồ Xuân Hương, chỉ bằng bốn câu thơ ngắn, gọn, súc tích bà đã viết lên vấn đề nóng bỏng nhất của xã hội đương thời. Một xã hội người phụ nữ dù tài đẹp đến đâu vẫn có thể bị vùi dập trong bất hạnh, đau khổ đồng thời qua đó bà còn đề cao được nét đẹp về phẩm chất của người phụ nữ dù cho vất vả khó khăn nhưng em vãn giữ tấm lòng son. Bài thơ đã thể hiện được bản chất của người phụ nữ dịu dàng đằm thắm nhưng vẫn đầy tự tin, quả quyết.
