I. Kiến thức cơ bản
1. Đề văn biểu cảm
Đọc các đề sau:
(1) Cảm nghĩ về dòng sông (hoặc dãy núi, cánh đồng, vườn
cây,...) quê hương.
(2) Cảm nghĩ về đêm trăng trung thu.
(3) Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ.
(4) Vui buồn tuổi thơ.
(5) Loài cây em yêu.
a) Hãy xác định đối tượng biểu cảm của mỗi đề (về ai? về
cái gì? về chuyện gì?).
b) Tình cảm cần thể hiện trong mỗi đề là gì?
Gợi ý: Trong mỗi đề văn biểu cảm thường có hai nội dung chính
cần phải xác định: đối tượng biểu cảm và tình cảm cần thể hiện. Tìm hiểu đề văn
biểu cảm là phải xác định được hai nội dung này. Chẳng hạn, trong đề (5), đối tượng
biểu cảm là loài cây em yêu, tình cảm cần thể hiện là sự yêu quý của em với loài
cây đó.
2. Cách làm một bài văn biểu cảm
a) Yêu cầu chung
- Phải đặt mình vào trong tình huống mà đề bài gợi ra để
có những xúc cảm cụ thể, chân thực;
- Từ tình huống đã xác định mới tiến hành tìm ý, lập dàn ý:
thể hiện những tình cảm gì? diễn biến ra sao?
- Lựa chọn phương thức biểu đạt phù hợp: gián tiếp hay trực
tiếp, hay kết hợp cả hai? ngôn ngữ, lời văn ra sao? giọng điệu thế nào?
b) Các bước làm một bài văn biểu cảm
Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý
- Xác định đối tượng biểu cảm;
- Xác định định hướng tình cảm cần thể hiện.
Bước 2: Lập dàn bài
- Xác định nhiệm vụ của từng phần: Mở bài, Thân bài, Kết
bài;
- Sắp xếp các ý trong từng phần.
Bước 3: Viết thành văn
- Lựa chọn giọng văn;
- Tập trung làm nổi bật tình cảm đã định hướng ở bước 1;
- Viết thành bài theo bố cục 3 phần, diễn đạt các ý (các
cung bậc, diễn biến, sắc thái tình cảm,...) theo trình tự đã dự tính trong bước
2.
Bước 4: Kiểm tra lại bài viết
- Đọc lại toàn bộ bài viết, đánh dấu những chỗ cần sửa chữa,
bổ sung;
- Sửa về nội dung: có cần thêm hay bớt ý nào không? chỗ nào
cần thể hiện sâu hơn nữa? các ý đã đảm bảo liên kết, mạch lạc chưa?
- Sửa về hình thức: điều chỉnh từ ngữ, câu, ngắt đoạn,
chuyển đoạn.
II. Rèn luyện kĩ năng
Đọc bài Tản văn của Mai Văn Tạo (SGK,
tr 89) và trả lời câu hỏi.
a) Bài văn biểu đạt tình cảm gì, hướng tới đối
tượng nào? Hãy đặt cho bài văn một nhan đề thích hợp.
b) Hãy nêu dàn ý của bài.
c) Hãy chỉ ra phương thức biểu cảm của bài văn.
Gợi ý:
a) Bài văn này biểu đạt tình yêu tha thiết của
tác giả với quê hương An Giang yêu dấu. Có thể đặt nhan đề cho bài văn là: An
Giang trong trái tim tôi.
b) Dàn ý của bài văn:
- Mở bài: Giới thiều tình yêu quê hương An
Giang.
- Thân bài: Những biểu hiện tình yêu quê hương
của tác giả:
+ Những kỉ niệm tuổi thơ.
+ Tình yêu quê hương trong chiến đấu và tình yêu
đối với những người con anh hùng của quê hương.
- Kết bài: Tình yêu quê hương trong suy nghĩ và
cảm nhận của người con xa quê (khi đã trưởng thành).
c) Bài văn thể hiện những cảm xúc với quê hương
bằng những câu văn biểu cảm trực tiếp, rất giàu cảm xúc và dung dị.
