Soạn bài: “Bài ca phong cảnh Hương Sơn” (“Hương Sơn phong cảnh ca” – Chu Mạnh Trinh) – văn lớp 11
Bài làm
Câu 1: Nêu bố cục của bài thơ và nội dung chính của từng đoạn.
Gợi ý trả lời:
Bài thơ có thể chia thành ba đoạn và nội dung chính của mỗi đoạn là:
– Đoạn 1: bốn câu thơ đầu
Ý chính: Đoạn thơ giới thiệu thắng cảnh Hương Sơn, nhận xét tổng quát về cảnh đẹp và thể hiện tình cảm.
– Đoạn 2: Từ “Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái” đến “Ghập ghềnh mấy lối uốn thang mây”
Ý chính: Đoạn thơ miêu tả cảnh đẹp Hương Sơn. Cảnh Hương Sơn mang vẻ đẹp của chốn tiên cảnh, như một bức tranh đẹp và nhiều sắc màu.
– Đoạn 3: phần còn lại
Ý chính: Đoạn thơ bộc lộ suy nghĩ của nhà thơ về giang sơn đất nước. Đoạn thơ này có thể gắn với hiện thực đất nước để hiểu rộng và sâu hơn giá trị của bài thơ. Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước tha thiết qua một thắng cảnh của đất nước và tâm sự sâu kín của một nhà thơ về đất nước, cuộc đời.
Câu 2: Phân tích đoạn mở đầu bài thơ và ý nghĩa của đoạn đó.
Gợi ý trả lời:
– Mở đầu “Bài ca phong cảnh Hương Sơn” là câu thơ “Bầu trời cảnh Bụt”. Câu thơ tái hiện một cái nhìn bao quát về cảnh vật khi Chu Mạnh Trinh đến với Chùa Hương. Tác giả so sánh cảnh Hương Sơn với cảnh tiên giới và từ đó gợi lên sự bình yên, thanh tĩnh của chốn Hương Sơn, đồng thời gợi lên không khí tâm linh về với Bụt, Phật từ tấm lòng tác giả khi bắt gặp không gian mênh mông như chốn bồng lai.
– Cảnh vật trong bài hát nói mang màu sắc tôn giáo (đạo Phật) với tất cả tấm lòng ngưỡng mộ trang nghiêm nhưng gắn kết với tình yêu cái đẹp thiên nhiên của nhà thơ: “thỏ thẻ rừng mai”, “lững lờ khe Yến”, “lồng bóng nguyệt”, “uốn thang mây”. Giọng thơ khoan thai, nhẹ nhàng như ru, như mời mọc. Tâm hồn thi sĩ như bâng khuâng trong tĩnh lặng của tâm linh mà vẫn tỉnh táo lạ thường. Con người đến đây như rũ sạch mọi thứ phàm tục. Bốn câu thơ đầu tạo sự khơi gợi toàn bộ cảm xúc tiếp theo diễn biến trong bài thơ hát nói.
Câu 3: Nhà thơ có cảm giác như thế nào khi đến vãn cảnh Hương Sơn ?
Gợi ý trả lời:
Qua bài thơ, tác giả đã miêu tả những cảm giác trong vị thế của một người khách tới vãn cảnh Hương Sơn khi nghe tiếng chuông chùa như sau:
“Vẳng bên tai một tiếng chày kình,
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng”
Con người đi vào cảnh thảng thốt với tiếng chày kình. Tất cả đều cởi bỏ mọi phiền lụy của trần gian để hòa nhập vào cái không khí linh thiêng nơi chốn Phật này. Du khách từ cái thế giới đầy biến động ngoài kia vào đây dường như cũng bừng tỉnh ngộ, nghĩa là cũng nhập vào làm một với cảnh Bụt chốn này. Tại khoảnh khắc ấy, cả chim, cá và người đều dường như thoát tục. Cái sinh khí Hương Sơn vô hình là thế, vậy mà thi nhân đã thấy nó hiện hữu trong tất cả, hòa tan trong tất cả.
Câu 4: Phân tích nghệ thuật tả cảnh của tác giả.
Gợi ý trả lời:
Nghệ thuật miêu tả của nhà thơ đã làm cho cảnh vật Hương Sơn trở nên có hồn, phảng phất không khí thần tiên, xa lánh với cõi trần đầy bụi bặm. Những câu thơ nhất mực trong sáng. Đó là sản phẩm của một cảm hứng thẩm mĩ cao độ. Yêu cái đẹp của cảnh vật đã gắn liền với lòng yêu quê hương đất nước. Cách miêu tả của ông đã làm cho bức tranh Hương Sơn nên thơ, nên họa:
“Nhác trông lên ai khéo họa hình,
Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt.”
