Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. Trong những năm
chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của
tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Trong kháng chiến chống Mĩ, bà gia
nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn vào đầu những năm 70. Và
một trong những tác phẩm đầu tay trong sự nghiệp viết văn của bà là
truyện ngắn ”những ngôi sao xa xôi”, tác phầm này được viết năm 1971
giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn ra rất ác
liệt.Truyện giúp ta hiểu hơn về cuộc sống của những cô gái thanh niên
xung phong trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn.
Truyện xoay quanh ba nhân vật nữ thanh niên xung phong trong tổ
trinh sát mặt đường . Họ là ba người nhưng công việc gắn bó họ thành một
khối thống nhất. Họ cùng sống và chiến đấu tronh hoàn cảnh vô cùng gian
khổ , ác liệt : ở trên một cao điểm trọng yếu của tuyến đường Trường
Sơn, làm công việc đặc biệt nguy hiểm: “khi có bom nổ thì đo khối lượng
đất lấp vào hố bom ,đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom” .
Nghĩa là họ ở nơi tập trung nhiều bom đạn , làm công việc luôn đối
mặt với cái chết . Họ cảm nhận rõ ràng : “Đất bốc khói , không khí bàng
hoàng , máy bay đang ầm ì xa dần .Thần kinh căng như chão , tim đập bất
chấp cả nhịp điệu ,chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều
quả bom chưa nổ .” Công việc thường ngày mạo hiểm ấy đòi hỏi họ phải là
những người dũng cảm ,gan góc có tinh thần trách nhiệm cao trong công
việc ,không sợ gian khổ hy sinh .
Mặc dù phải sống cách biệt , ở xa đồng đội , làm công việc nguy
hiểm song cả ba cô gái ấy sống gắn bó cùng nhau và không hề mất đi những
nét tính cách đáng yêu của những cô gái trẻ .Họ luôn yêu thương, lo
lắng ,chăm sóc cho nhau , tâm hồn họ trong sáng , giàu mơ ước , dễ vui ,
dễ buồn và đặc biệt , họ rất thích làm đẹp cho cuộc sống của mình.
Chị Thao nhiều tuổi nhất , chăm chép bài hát , sợ máu và vắt. Nho
thích thêu thùa , thích ăn kẹo , cô rất đáng yêu “trắng và tròn như một
que kem mát lạnh”, có vẻ dịu dàng và gan góc . Người thứ 3 nổi bật nhất
,tiêu biểu cho tổ trinh sát mặt đường là Phương Định . Là một cô gái Hà
Nội xinh xắn “hai bím tóc dày tương đối mềm ,một cái cổ cao , kiêu hãnh
như đài hoa loa kèn”và đôi mắt đẹp:“có cái nhìn sao mà xa xăm”.Vừa qua
thời học sinh,cuộc sống chiến trường tôi luyện Định thành một chiến sỹ
kiên cường , dũng cảm .Ngày nào Định cũng phá bom nhiều lần ,cô có nghĩ
tới cái chết nhưng điều quan trọng hơn là “liệu mìn có nổ , bom có nổ
không ?không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai ?”.
Tâm trạng Phương Định khi phá bom được miêu tả cụ thể ,tinh tế đến
từng cảm giác .Từ sự cảm nhận không khí đầy căng thẳng đến cảm giác “các
anh cao xạ đang dõi theo từng cử chỉ ,động tác của mình” và lòng dũng
cảm như được tăng lên bởi sự tự trọng :“Tôi đến gần quả bom …tôi sẽ
không đi khom, các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ
đàng hoàng mà bước tới ”.Cảm giác căng thẳng của Định khi ở bên quả bom ,
kề sát cái chết im lìm và bất ngờ được miêu tả tỉ mỉ đến từng chi tiết
:“thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom .Một tiếng động sắc đến gai
người ,cứa vào da thịt tôi …Vỏ quả bom nóng .Một dấu hiệu chẳng lành
.”Đó là công việc hàng ngày đã quen của Định . Công việc hiểm nguy ấy
khiến ba cô gái thanh niên xung phong trở nên thật phi thường ,thật đáng
khâm phục .
Tuy vậy sự ác liệt của chiến trường không làm vơi đi đời sống tâm
hồn trong sáng, giàu cảm xúc của Định .Cô hay mơ mộng, thích hát ,thậm
chí “bịa lời ra mà hát ”thích dân ca quan họ ,thích hành khúc , thích
Cachiusa , thích dân ca Ý…Định còn hay ngồi bó gối mơ màng, sống với
những hồi tưởng về gia đình,quê hương…Cô ý thức về mình ,tự hào vì được
nhiều người để ý nhưng lại tỏ ra hờ hững như là kiêu kỳ .Tuy vậy trong
suy nghĩ và tình cảm của cô thì “những người đẹp nhất ,thông minh ,can
đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục,có sao trên mũ”.
Định thực sự là cô thiếu nữ mộng mơ ,hồn nhiên ,trong sáng và dũng cảm.
Ngôi kể thứ nhất ,cách kể chuyện tự nhiên ,ngôn ngữ sinh động ,trẻ
trung cùng nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc của tác giả đã góp
phần không nhỏ trong việc khắc hoạ thành công thế giới tinh thần phong
phú và trong sáng của những cô gái trẻ .
Những trang cuối cùng của truyện khép lại nhưng dư âm của câu
chuyện vẫn còn đọng mãi trong em .Vẻ đẹp tâm hồn của họ ,những chiến
công lặng thầm của họ mãi toả sáng ,lung linh , lấp lánh và bí ẩn như
những ngôi sao xa xôi.
