Có thể tuổi thơ của thế hệ 8x,9x đã sang trọng rất nhiều thứ hay ho và dân gian hơn đời sau này mà một trong những thứ có thể làm cho tuổi thơ của các thế hệ dễ nhớ hơn và mỗi khi nhớ nhiều hơn đó chính là các câu chuyện cổ tích như: sự tích quả dưa hấu, thần núi tản viên,….Tất cả những câu chuyện đó đều phát xuất và tụ hợp từ những chuyện dị kì đã được ghi lại theo dòng lịch sử của nước Việt và trở thành một giá trị tinh thần rất có giá trị với người việt xưa và nay, nhắc đến nước Việt thì phải nhắc đến tổ quốc của lịch sử hàng nghìn năm và những câu chuyện nêu bật lên nét đẹp tinh thần của người Việt.
"Lĩnh Nam chích quái" là quyển sách "lựa chọn những chuyện dị hình ở đất Lĩnh Nam". Có sách chép là Lĩnh Nam trích quái, là một giao hội các truyền thuyết và cổ tích dân gian Việt Nam được soạn vào khoảng cuối đời nhà Trần.Tương truyền thiên hạ Pháp , một danh sĩ đời nhà Trần, là tác ra chiều sách Lĩnh Nam chích quái. Thông tin này đã được ghi trong các sách: Vịnh sử thi tập của Đặng Minh Khiêm, Kiến văn tiểu lục của Lê Quý Đôn và Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú.
Lĩnh Nam Chích Quái mang màu sắc thoảng của một tập truyện thần thoại cổ, mang nhiều tượng trưng của triết lý và linh tính Việt Nam. phần nhiều các nhân vật trong Lĩnh Nam Chích Quái là thần thoại–Lạc Long Quân Âu cơ, Tiên Dung và Chữ tiểu đồng, Trọng Thuỷ Mỵ Châu, Thánh Gióng Phù Đổng Thiên Vương, Lý Ông Trọng, Phật Mẫu Man Nương, v.v…–nhưng lại có đền thờ hẳn hoi, và quần chúng vẫn thành tâm lễ bái cho đến hiện tại.Tại vì Lĩnh Nham Chích Quái chứa đựng nếp sống tâm linh, triết lý sống. Đọc Lĩnh Nam Chích Quái để hiểu được triết lý sống và chiều sâu tâm linh truyền thống của người Việt từ nghìn năm trước, tác phẩm tồn tại với thời gian trải qua bao thăng trầm của lịch sử để giờ đây tác phẩm như một thiên truyện truyền tải đến các đời sau này. Những ai đọc qua tác phẩm đều hiểu được và thấy được vô khối chuyện lạ xảy ra tại vùng đất Lĩnh nam xưa “ Năm Thiên Phúc nguyên niên đời Lê Đại Hành, Tống Thái Tổ sai bọn tướng quân Hầu Nhân Bảo, Tôn Toàn Hưng cất quân sang xâm lăng nam phương. Lê Đại Hành và tướng quân Phạm Cự Lượng kéo quân tới sông Đồ Lỗ cự địch, hai bên đối đá. Đại Hành mộng thấy hai thần nhân ở trên sông vái mà nói rằng: "Anh em thần, một tên là Trướng Hống, một tên là Trương Hát, xưa kia theo Triệu Việt Vương cầm quân chinh phạt nghịch tặc mà lấy được thiên hạ”.
Một huyền sử được kể với một danh sĩ thời nhà Trần:
Lĩnh Nam vùng đất tứ linh tụ hội xảy ra các chuyện rất kì diệu nhưng tác phẩm lại không giới hạn ở Phương Đông và mà còn là nơi giao thoa hay có một tí hơi hướng một đôi truyện mang màu sắc nước ngoài, nên có một số truyện có nguồn cội hoặc chịu ảnh hưởng từ nước ngoài . Truyện Dạ Xoa Vương chịu ảnh hưởng của văn hóa Chiêm Thành.
Cho dù vậy thì tác phẩm vẫn hội tủ đủ nhân tố huyền bí , kì diệu và hơi hám dân tộc trong từng câu chuyện, khoáng đạt, nhẹ nhàng nhưng đầy thuyết giáo nhân sinh sâu sắc và dạy cho những thế hệ sau các bài học về nhân tâm, cách sống và cách trọng tín ngưỡng, đạo, một trong những tác phẩm đề đạt tình cảm và cách đối nhân xử thế của người với người, đối xứng làm cho tác phẩm vẫn mang đầy giá trị nhân văn nhưng thiên về tình người trong các câu chuyện, không giáo điều và rập khuôn lại rất huyền bí và lôi cuốn trong từng câu chuyện được cõi tục Pháp ghi lại, tất tập truyện vẫn thấm nhuần một ý thức nhân đạo chủ nghĩa của văn chương dân gian thấy được ở đó tính dân chúng, tính đại chúng, yêu chính nghĩa,yêu công lý, chính luôn thắng tà, bài trừ cái ác, nêu lên tình người trong những mối quan hệ tốt đẹp son trẻ một lòng của những con người với nhau dù là vợ chồng, hảo huynh đệ hay anh em, thần dân và quan triều đình “ ví như Truyện Bà Phu Nhân Trinh Liệt Mỵ Ê “ Vua yêu nói rằng: "Nếu quả tình là linh thiêng tất nàng sẽ báo cho trẫm biết". Đêm đó vào hồi canh ba, bà bèn ứng mộng cho vua. Bà mình mặc y phục Chiêm Thành, vừa vái vừa khóc mà tâu rằng: "Thiếp giữ đạo nữ nhi, một lòng một dạ với chồng. Xạ Đẩu tuy chẳng thể cùng thánh thượng tranh sáng, nhưng cũng là người hiển hách ở một phương, thiếp thường vẫn chịu ân tình của chàng. hiện tại Xạ Đẩu lỗi đạo, thượng đế giáng chích, mượn tay chúa thượng để trị tội nên nước mất thân tan. Thiếp hàng ngày vẫn muốn báo ơn chàng nhưng chưa có dịp. Thiếp may mắn một ngày được gặp bệ hạ. bệ hạ sai quan trung sứ tiễn thiếp xuống dòng nước này, nhờ đó mà giữ được tiết trong giá sạch, ơn đó kể sao cho xiết. Thiếp nào có pháp thuật gì để dám tự xưng là linh thiêng, nào có lời nói gì có thể xứng tai thánh thượng". Nói xong bỗng biến mất không thấy đâu nữa.”
Tác phẩm bao gồm 22 cốt truyện làm xương sống không ngừng dược các danh sĩ bổ sung thêm nhưng vẫn trên tư tưởng dân tộc và tình người, dù là thế nào nhưng “Lĩnh nam chích quái” cũng là thiên truyện kể về những câu chuyện từ thuở hoang sơ trải dài đến đời nhà Trần nên vẫn nhuốm màu đâu đó của một cổ truyện, làm cho người đọc cảm thấy như được sống trong thời điểm đó và tận mắt chứng kiến những câu chuyện huyền bí. thực thụ tính dân tộc và đề cao bản sắc văn hóa dân tộc của tác phẩm chính là một kim chỉ nam khởi nguồn từ khi thiên hạ Pháp bắt đầu những viên gạch trước hết và tạo nên một chứng tích tồn tại qua hàng nghìn năm trở nên một tác phẩm giáo dục cho thiên hạ sau không chỉ là về thuyết lí sống , tư cách con người mà còn là những tình nghĩa giữa người với người với nhau đã hình thành trong mỗi một người con mang trong mình dòng máu lạc hồng. Không dễ gì để lí giải tường tận nó.
Như đã nói, càng ngắm kĩ, ta càng thấy Lĩnh Nam chích quái là một tượng đài ý thức cổ kính vừa linh nghiệm vừa thần hiệu. Đó là một kì quan văn hóa kết tụ qua thăng trầm của một lịch sử phức tạp nhưng đầy quyết tâm cho độc lập dân tộc, cho văn hiến bản địa. Nó là văn xuôi nhưng không chỉ là nghệ thuật ngôn từ, nó là tự sự nhưng đâu chỉ là các thiên truyện cổ. Lĩnh nam là một thiên truyện nhưng rất đa diện, nhiều chiều không quá màu hồng cũng có những truyện mang tính thăng trầm và cũng nhiều xót xa.
Nội dung Lĩnh Nam chích quái với cách kể tự sự thêm vào nguyên tố kì có phần dẫn dắt người đọc qua từng câu chuyện, sang trọng từng cảm xúc từ buồn có , vui có , và cũng có những bức xúc trước cái ác, với những nhân vật, cốt truyện, mối quan hệ, các chi tiết đều làm người đọc cảm thấy dễ hiểu, không quá gò bó, không bám víu vào bất cứ một khuôn mẫu nào chỉ là kể lại của một người là nhân chứng qua những chuyện lạ xảy ra tại vùng đất Lĩnh Nam. Thậm chí có thể đánh giá nó như một loại tự sự sơ khai và đơn giản, một loại văn xuôi mở đầu cho văn xuôi trung đại.
Những chuyện khác thường và lạ thường của cõi Lĩnh Nam xưa:
dương gian Pháp đã cho hậu thế thấy dược vùng đất Lĩnh Nam xưa kia nó thần thoại như thế nào nhưng cũng không ai kiểm chứng vì nó là một phần thế tất của thời kì và là giá trị tinh thần trở nên một nếp quen khi nhắc về những câu chuyện ca tụng trong dân gian từ thuở hồng hoang cho đến lúc lập quốc, tác phẩm là một món quà và là lời răn dạy của tổ tiên để chúng ta biết và yêu thêm giang sơn và con người , người có công đầu phát hiện và soạn lại tác phẩm đã biểu lộ rất rõ ràng: “Quế Hải tuy nằm ở Lĩnh ngoại, nhưng nước non kì lạ, đất đai linh thiêng, người nhân kiệt, vật tinh hoa thường vẫn có. Từ thời phá hoang mở cõi về trước cách thời cổ chưa xa, phong tục phương Nam còn giản dị, chưa có sử sách để biên chép, nhiều chuyện do đó bị mất đi. Truyện nào may mà còn được, ấy là nhờ quần chúng. # truyền miệng. Từ Lưỡng Hán, Tam Quốc, Đông Tây Tấn, Nam Bắc triều đến Đường, Tống, Nguyên mới có sử truyện để ghi chép các việc…, sự tích có thể kê cứu rõ ràng. Nhưng nước Việt ta vốn là miền đất hoang thời cổ nên ghi chép vẫn còn sơ lược.
Người Việt ta dựng nước từ thuở khai sơn lập quốc, văn minh dần qua các đời Triệu, Ngô, Đinh, Lê, Lý, Trần, đến nay đã bắt đầu kết tụ, vì thế quốc sử ghi chép đặc biệt tận tường. Thế thì tập truyện này làm ra, có nhẽ là sử trong truyện chăng? Không biết sách soạn vào thời nào, do ai hoàn thành. Người khởi thảo là các nhà nho tài cao học rộng thời Lý – Trần, còn nhuận sắc thì do các bậc quân tử hiếu nhã bác cổ Ngày nay. Ngu tôi sau đây xin tuần tự khảo sát và biểu đạt ngành ngọn các truyện, song song nêu lên ý tưởng của tác giả. Như Truyện Hồng Bàng nói rõ quá trình khai sáng nước Hoàng Việt, Truyện Dạ Thoa Vương tóm lược sự manh nha của chiêm thành, Truyện Chim Trĩ trắng là để chép về họ Việt Thường, Truyện Rùa Vàng là để viết sự tích An Dương Vương hay ví như truyện Phù Đổng Thiên Vương “ Hùng Vương cậy nước mình giàu mạnh, mà nhãng việc triều cận Bắc phương. Vua nhà ân mượn cớ tuần thú sang xâm lăng. Hùng Vương nghe tin, triệu tập triều thần hỏi kế công thủ. Có người phương sĩ tâu rằng: sao không cầu Long Vương đưa quân âm lên giúp! Vua nghe lời, bèn lập đàn, bày vàng bạc lụa là lên trên, ăn chay, thắp hương, cầu đảo ba ngày .”
Câu chuyện kết cấu theo mạch thẳng của trình tự thời gian, thường bắt đầu giới thiệu thời khắc sự kiện từng bắt đầu xảy ra. Lai lịch của nhân vật được bộc lộ rõ ràng, sáng sủa ngắn gọn. nối là diễn biến cốt truyện theo hành trạng và các mối quan hệ, các sự kiện, chi tiết của nhân vật chính. chấm dứt truyện nhằm giải thích một hiện tượng, một hoạt động thờ phụng, một tập tục hay một vết tích để lại, một sự ghi nhận phung của triều đình, một hành vi âm phù. Phần kết thường bắt đầu từ hai chữ “Từ đấy…” như Kết thúc của truyện cổ dân gian.
Liêu trai chí dị , việt điện u linh,.... những huyền sử được hiện thực hóa qua câu chữ:
Nói chung cốt truyện, cấu tạo truyện đã tự do hơn nhiều so với Việt điện u linh của Lý Tế Xuyên. Điều đáng lạ là dù truyện mang tên là Lĩnh Nam chích quái (Sưu tập, nhặt nhạnh những sự lạ trong cõi Lĩnh Nam) song hành trình truyện hình như không lấy cái ảo huyền cái dị dạng hay kinh dị làm đích mà một ý đồ rõ ràng trái lại: mọi nguyên tố được coi là quái lại được diễn tả minh bạch và duy lí. vớ đều sáng sủa rõ ràng. Nếu ai muốn chờ đợi ở đây một thế giới như Chí quái thời Ngụy Tần Nam Bắc triều, truyền kì đời Đường, Liêu trai chí dị đời Thanh thì sẽ thất vọng. Truyện đọc dễ hiểu. Mọi chi tiết đều sắp xếp có logic giữa nguyên do và kết quả, thật đơn giản và mạch lạc, không hướng đến cái kì như một mục đích tự thân. Nó là sử trong truyện, là sử hóa các thần thoại và truyền thuyết dân gian. Với những người được đào tạo theo lí thuyết tự sự châu Âu, sẽ không có ai sau khi đọc Lĩnh Nam chích quái nhưng kêu lên rằng là truyện khó hiểu. Là một phạm trù lịch sử, tư tưởng độc lập của dân tộc, tư tưởng ái quốc cũng hình thành dần theo thời kì và không ngừng được thức nhận càng ngày càng sâu sắc, được bồi đắp ngày càng phong phú ngay cả trong thời đại hiện thời.
Chặng đầu của kỉ nguyên Đại Việt chứng kiến sự trưởng thành vượt bậc của những tư tưởng đó. Cùng với Việt điện u linh, Đại Việt sử kí toàn thư, Lĩnh Nam chích quái là một tượng đài ý thức thể hiện độc lập dân tộc và nó mang tầm quan trọng của một tác phẩm tồn tại với dòng chảy của nước Việt , có giá trị tổng kết lịch sử sâu sắc, và tự phát sáng giá trị của mình. Trong thực tại lịch sử buổi đầu Đại Việt cho mãi đến về sau này thì Lĩnh Nam đã sang trọng muôn ngàn chuyện có thể là sẽ có chút gì đó hư cấu nhưng kết lại vẻ đẹp của nó chính là nó dạy cho thế gian cách làm người , sống có đạo lí và sống không hổ thẹn với lòng. Mỗi câu chuyện là một bài học và là một nhận thức về một vấn đề gì đó dành cho người đọc. Nếu đọc Lĩnh Nam chích quái mà không cảm nhận những gì tác phẩm truyền tải thì thật là rất phung phá.
Một hiện tượng lạ thường nhưng trải qua một thời kì theo dòng lịch sử của nước Việt:
Ta thấy Lĩnh Nam chích quái tồn tại như một hiện tượng thảng hoặc, duy nhất trong văn chương trung đại. Tuy nhiên Lĩnh Nam chích quái vẫn như là một tác phẩm độc đáo, có một không hai. Vượt qua chức năng một tác phẩm văn chương, một lần nữa chúng ta hãy quan sát Lĩnh Nam chích quái như một tượng đài văn hóa ý thức cổ kính, thiêng và kì diệu. Lĩnh nam chích quái dạy chúng ta lòng yêu nước, yêu truyền thống dân tộc, yêu văn hóa mà nhân dân sáng tạo ra trong trường kì lịch sử.
Theo GS. Nguyễn Huệ Chi, Lĩnh Nam chích quái chính yếu có cỗi nguồn ở Việt Nam, nhưng do ảnh hưởng của sự giao lưu văn hóa giữa các dân tộc, nên có một số truyện có nguồn cội hoặc chịu ảnh hưởng từ nước ngoài. Như Truyện Giếng Việt chịu ảnh hưởng của truyện Trung Quốc, Truyện Dạ Xoa Vương chịu ảnh hưởng của văn hóa Chiêm Thành...Mặc dù vậy, tác phẩm vẫn có một ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng tinh thần quốc gia dân tộc Việt... Đặc biệt, Lĩnh Nam chích quái có nhiều truyện mang những tư tưởng, tình cảm rất phóng khoáng. Quả đây là tấm gương phản ánh đời sống ý thức ở một thời kỳ mà mối quan hệ đạo lý giữa người với người còn cởi mở, chưa bị những khuôn sáo, tín điều gò bó quá chém đẹp. Lại có những truyện chịu sự hạn chế của ý thức hệ phong kiến, nhất là các truyện do các soạn giả đời sau thêm vào.
Song nhìn chung, toàn bộ tập truyện vẫn thấm nhuần một ý thức nhân đạo chủ nghĩa của văn học dân gian. Có thể ít nhiều thấy được ở đó thái độ yêu ghét của quần chúng: yêu chính nghĩa, ghét phi nghĩa, yêu điều thiện, ghét điều ác, đề cao những mối quan hệ tốt đẹp thủy chung giữa người và người. Một tác phẩm như vậy, tồn tại lâu như vậy , và trở thành một giá trị chủ chốt của thời gian thì vì sao không tìm đọc ngay để hiểu non sông của chúng ta khi xưa huyền bí và đẹp đẽ thế nào, chắc hẳn sẽ học rất nhiều bài học từ người xưa rất nhiều.
Theo: nghe doc truyen dem khuya audio
